PRODUKTY PSZCZELE W ZASTOSOWANIU LECZNICZYM DLA CZŁOWIEKA
Miód – rodzaje i właściwości
Miód pszczeli jest jedną z najwartościowszych substancji odżywczych, jakich dostarcza nam natura. Właściwości bakteriobójcze i uodparniające miodu są znane już od bardzo dawna – dodawany do napojów i potraw wzmacnia organizm poprawiając naturalną odporność na choroby i infekcje. Zalecany jest szczególnie w stanach wyczerpania, osłabienia po operacjach, kuracjach antybiotykowych. Zwiększa ilość czerwonych krwinek, przyspiesza rekonwalescencję, usuwa zmęczenie. Miód wzmaga także działanie wszystkich naturalnych środków przeciw przeziębieniowych. Miód naturalny wytwarzany jest przez pszczoły z nektarów kwiatów lub spadzi (substancja wydalana przez mszyce, które żerują na drzewach). Przekształcanie ich w miód następuje w organizmie pszczoły, a potem w plastrach. Polega na odparowaniu wody oraz na kilku przemianach biochemicznych, m.in. rozkładzie sacharozy na glukozę i fruktozę. O smaku i aromacie miodu decydują składniki olejków eterycznych pochodzących z nektaru. Dojrzały miód ma konsystencję gęstego syropu, który krystalizuje się w okresie przechowywania. W skład miodu wchodzi niewiele witamin, ale jest za to źródłem dużych ilości łatwo przyswajalnych cukrów prostych, kwasów organicznych, soli mineralnych i przeróżnych substancji organicznych zwłaszcza w połączeniu z pyłkiem pszczelim i propolisem (dobroczynna rola tych dwóch ostatnich substancji nie została do końca wyjaśniona przez naukowców). Niezwykle ważne jest, aby miód nie był poddawany działaniu zbyt wysokich temperatur, niszczących zawarte w nim substancje bioaktywne. Optymalna temperatura, w której przyrządzamy miód w celach leczniczych, nie powinna przekraczać 45°C. Aby uzyskać jak najlepszy efekt, zaleca się rozpuścić jedną łyżeczkę stołową miodu w ciepłej wodzie (pół szklanki) i pozostawić na około 10-12 godzin. Tak przygotowany napój należy pić małymi łyżeczkami na czczo. Ponadto zaleca się przechowywać miód szczelnie zamknięty, gdyż miód wchłania wilgoć i obce zapachy. Miód najlepiej przechowywać w suchym, przewiewnym pomieszczeniu w temperaturze 5-17°C.
Kolor, zapach, smak i skład miodu zależy przede wszystkim od rodzaju i gatunku roślin, z których pszczoły zebrały nektar.
W zależności od surowca, z jakiego powstał miód, rozróżniamy trzy zasadnicze jego typy:
• miody nektarowe (kwiatowe)
• miody spadziowe
• miody mieszane (nekatorowo-spadziowe)
W zależności od koloru miodu, rozróżniamy dwa typy:
• miody jasne
• miody ciemne
Opisy poszczególnych rodzajów:
Miód akacjowy – (nektarowy, jasny) – kolor biały lub kremowy, zapach kwiatów akacji, smak słodki, mdły. Długo nie krystalizuje. Zalecany diabetykom. Stosowany przy zaburzeniach trawienia (zgaga, nadkwasota) oraz schorzeniach nerek i przewodu moczowego – zapobiega tworzeniu się kamieni nerkowych.
Miód rzepakowy – (nektarowy, jasny) – kolor biały do jasnożółtej, o słabym zapachu kwiatów rzepaku, o smaku słodkim z dodatkiem gorzkiego. Zawiera olejki eteryczne, glukozę, goryczki, witaminy i sporo aminokwasów. Szybko krystalizuje, zapach i wygląd po skrystalizowaniu mało apetyczny. Wspomaga leczenie schorzeń wątroby, trzustki, nerek, dróg moczowych, układu krwionośnego. Ma działanie wzmacniające.
Miód lipowy – (nektarowy, jasny) – kolor herbaciany, zapach kwiatów lipy, smak ostry, gorzkawy. Zawiera olejki eteryczne, saponiny, witaminę C i inne składniki o działaniu napotnym, przeciwgorączkowym, wykrztuśnym i uspakajającym. Posiada dużą aktywność antybiotyczną.
Miód malinowy – (nektarowy, jasny) – barwa złocista, zapach malin o kwaśnym smaku. Zawiera dużo kwasów organicznych, w tym salicylowy, dużo pektyn i witamin oraz sporo mikroelementów. Stosowany jest leczniczo w wielu schorzeniach, m.in. w przeziębieniach, grypie, schorzeniach górnych dróg oddechowych, a także miażdżyc.
Miód wielokwiatowy – (nektarowy, ciemny) – zbierany z różnych ziół i roślin uprawnych. Najczęściej jest koloru jasnobrązowego, o zapachu zależnym od zebranego nektaru. Stosowany przy schorzeniach alergicznych i dróg oddechowych, np. astmie.
Miód faceliowy – jest w porównaniu do innych miodów kwiatowych – bardzo jasny, czasem zielonkawy, żółtawy. Ma lekko kwaskowy smak, delikatny, jest za to bardzo aromatyczny. Po skrystalizowaniu zyskuje jeszcze jaśniejszy odcień, kolor czasem wręcz biały. Miód ten jest polecany osobom z nadciśnieniem tętniczym. Doskonale wspomaga leczenie chorób układu pokarmowego – przy nieżycie oraz wrzodach żołąłdka, chorobach dwunastnicy. Jego spożywanie zaleca się cierpiącym na astmę oskrzelową.
Ponadto wzmacnia organizm, leczy przeziębienia. Można stosować go do słodzenia zamiast cukru.
Miód gryczany – (nektarowy, ciemny) – koloru bursztynowego lub brązowego, o silnym zapachu kwiatów gryki i ostrym, lekko piekącym smaku. Zawiera sporą ilość substancji lotnych, pochodnych olejków eterycznych, soli mineralnych, enzymów, rutyny, inhibin, hormonów. Stosowany w schorzeniach układu krążenia, miażdżycy, osłabieniu pamięci, po dużych wysiłkach lub chorobach i w rekonwalescencji.
Miód nawłociowy – (nektarowy, jasny) – Właściwości zdrowotne miodu nawłociowego wynikają wprost z cech surowca dostarczającego nektaru: nawłoć pomaga w zwalczaniu zakażeń i stanów zapalnych w drogach moczowych, kamicy nerkowej i w przypadku skąpomoczu. Stosuje się ją też w leczeniu ran i owrzodzeń. Dzięki swoim właściwościom antyspetycznym, żółciopędnym i wzmacniającym organizm, polecany jest w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, dróg żółciowych, stawów, nerek i prostaty. Dzięki sporej zawartości glukozy pozytywnie wpływa na kondycję mięśnia sercowego.
Miód wrzosowy – (nektarowy, ciemny) – koloru brunatnego, o zapachu kwiatów wrzosu i ostrym, gorzkawym smaku. Zawiera arbustynę, dużo soli mineralnych, kwasy organiczne i garbniki. Stosowany w zapaleniu dróg moczowych, kamicy nerkowej oraz zapaleniu jelit.
Miód z drzew iglastych – (spadziowy, jasny) – jest szarozielony, o zapachu korzennym, smaku delikatnym, aczkolwiek mało słodki. W tym miodzie występuje cukier spadziowy – melicytoza, oraz dużo dekstryn, związków azotowych i mikroelementów. Działa przeciwzapalnie, wykrztuśnie i antyseptycznie. Stosowany przy obniżonej odporności organizmu, schorzeniach płuc, stawów i układu nerwowego. Przeciwdziała promieniowaniu jonizującemu.
Miód z drzew liściastych – (spadziowy, jasny) – mieszanina głównie lipy, klonu jawora. Barwa zielonkawozłocista i szarozielona. Posiada słaby zapach korzenny, a smak raczej cierpki. Ma właściwości moczopędne, żółciopędne oraz przeciwzapalne i dezynfekujące.
Przeciwwskazaniem w spożywaniu miodu jest nietolerancja miodu (alergia) oraz cukrzyca.
UWAGA !
MIÓD PSZCZELI ULEGA KRYSTALIZACJI W CZASIE ZALEŻNYM OD RODZAJU MIODU. MOŻNA GO PONOWNIE DOPROWADZIĆ DO STANU PŁYNNEGO BEZ SZKODY PODGRZEWAJĄC MAKSYMALNIE DO TEMPERATURY OKOŁO 40 – 45°C.
Pyłek kwiatowy
Pyłek kwiatowy to męskie komórki rozrodcze produkowane przez kwiaty w bardzo dużych ilościach i przynoszone do ula przez pszczoły zbieraczki w postaci obnóży, gromadzonych na zewnętrznych stronach goleni trzeciej pary nóg. Zebranie jednej pary obnóży pyłkowych wymaga odwiedzenia przez pszczołę 7-120 kwiatów.
Pyłek jest najwartościowszym odżywczym produktem roślinnym. Zawiera białka, cukry proste i złożone, tłuszcze, sterole, flawonoidy, karotenoidy, nukleoproteidy, witaminy i sole mineralne.
W pyłku obecne są aminokwasy endo- i egzogenne. Aminokwasy endogenne organizm zwierzęcia może sam wytworzyć. Natomiast aminokwasy egzogenne muszą być dostarczone z zewnątrz, gdyż organizm tego rodzaju aminokwasów nie wytwarza. Szczególne znaczenie ma aminokwas egzogenny arginina. Jak wykazały badania, arginina zawarta w pyłku zwiększa produkcję tlenku azotu, który obniża napięcie ścian naczyń i działa w ten sposób rozkurczowo na tętnice wieńcowe podobnie jak nitrogliceryna. Arginina zapobiega zlepianiu się erytrocytów.
Z cukrów 15-18% stanowią polisacharydy, a więc skrobia i celuloza oraz mono- i disacharydy tj. glukoza, arabinoza i ksyloza.
Z witamin w pyłku znajduje się ß-karoten i jest jej aż 20 razy więcej niż w marchwi, witamina A, D, E, K, B1, B2, B6, B12, C, PP, kwas pantotenowy, foliowy, biotyna, inozytol a także kwercetyna, która jest przeciwutleniaczem obniżającym poziom cholesterolu w organizmie, działa przeciwmiażdżycowo.
Wśród związków mineralnych w pyłku jest około 40 biopierwiastków. Jeden z nich – magnez – uczynnia proces fotosyntezy chlorofilu i działa przeciwmiażdżycowo i uodparniająco. W pyłku występuje też potas, fosfor, wapń, żelazo, kobalt, jod, mangan, krzem, siarka, cynk, miedź, sód oraz 24 pierwiastki śladowe.
Selen, mangan i cynk warunkują prawidłowe działanie układu odpornościowego. Żelazo, miedź, kobalt i mangan spełniają ważną rolę w zapobieganiu niedokrwistości, a cynk zapobiega chorobom włosów i reguluje czas działania insuliny.
W obecności cynku i wapnia interferon wykazuje działanie przeciwwirusowe.
W pyłku obecne są też fitosterole, kwasy organiczne oraz enzymy, a także olejki eteryczne, hormony i kwasy fenolowe.
Pyłek odznacza się właściwościami antybakteryjnymi, regenerującymi, detoksykującymi, odżywczymi i leczniczymi.
Pyłek może też uczulać (chociaż większość uczuleń powoduje pyłek roślin wiatropylnych, to mogą się one również znaleźć w obnóżach przyniesionych przez pszczoły).
Propolis
Kit pszczeli znany był już starożytnym Grekom, na co wskazuje jego światowa nazwa „propolis”. Słowo to jest pochodzenia greckiego i oznacza dosłownie „przedmurze miasta”. Słuszność stosowania tej nazwy dla omawianego produktu pszczelego wynika stąd, że pszczoły budują niekiedy barierę propolisową tuż za otworem wejściowym usytuowaną w taki sposób, że wszyscy mieszkańcy muszą przez nią przejść w drodze z i do ula.
Propolis jest substancją wzmacniającą konstrukcję ula, uszczelniającą i zabezpieczającą wnętrze ula przed rozwojem drobnoustrojów. Jest też spoiwem służącym zarówno do przytwierdzenia plastra do ścian ramek, jak też naprawy wszelkich uszkodzeń ula. Kitem pszczoły polerują oraz dezynfekują wnętrza komórek w plastrach przed złożeniem nowych jaj. Zakitowują
też szkodnika, który dostał się do ula, po uśmierceniu go jadem.
Źródłem propolisu są zbierane przez pszczoły smoliste i balsamiczne substancje pączków niektórych drzew i krzewów oraz żywica znajdująca się w szparach kory drzew.
Dotychczas wyodrębniono około 300 substancji wchodzących w skład propolisu i ilość ta ulega systematycznie zwiększeniu w miarę rozwoju badań. Wśród poznanych składników propolisu znajdują się substancje z grupy: flawonoidów, kwasów fenolowych, estrów aromatycznych, alkoholofenoli, ketofenoli, kumaryny, substancje lipidowe i woskowe, biopierwiastki, witaminy, związki białkowe i inne.
Według obecnych badań uważa się, że skuteczność działania propolisu stanowi sumę działań wszystkich składników mikrobiologicznie aktywnych. Wiadomo, że bakterie szybko uodparniają się na antybiotyki farmaceutyczne, gdyż wytwarzają antyciała i ten antybiotyk nie będzie już działał na następne pokolenia bakterii. Propolis natomiast to zespół związków chemicznych synergicznie współdziałających. Bakterie nie mają możliwości wytworzenia tylu antyciał w ciągu jednego pokolenia. Nie mając czym się bronić wszystkie giną. Niektórzy naukowcy nazywają propolis antybiotykiem XXI wieku.
Analizując budowę chemiczną i skład ilościowy związków chemicznych, wchodzących w skład propolisów pochodzących z różnych źródeł, stwierdza się podobieństwo. We wszystkich, bowiem odmianach występują te same grupy związków, którymi są seskwiterpeny, kwasy aromatyczne i flawonoidy. Przeciwbakteryjne działanie propolisu jest zatem najprawdopodobniej wypadkową ich synergicznego działania, a także innych związków w śladowych ilościach. Mechanizm działania propolisu na drobnoustroje jest złożony i nie da się na drodze prostej analogii odnieść do mechanizmu działania któregoś z antybiotyków. Silne przeciwbakteryjne właściwości znalazły pełne potwierdzenie w obserwacjach prowadzonych podczas ich klinicznego stosowania u ludzi i zwierząt.
Kit pozyskuje się przez dokładne oskrobanie miejsc styku ramek z ulem, samych ramek, beleczek odstępnikowych lub powałek.
Z jednego ula można pozyskać ok. 50 g. czystego surowca. Można też zwiększać jego produkcję, pozostawiając więcej szpar i pustych przestrzeni. Używa się też specjalnych poławiaczy kitu.
